Ծխախոտի վաճառքի տարիքի սահմանափակման հնարավոր ազդեցությունները Հայաստանում
Հայաստանի Ազգային ժողովի փոխնախագահ Հակոբ Արշակյանի առաջարկած օրենսդրական փոփոխությունը՝ ծխախոտի վաճառքի նվազագույն տարիքը 18-ից 21 դարձնելու մասին, քննարկման արժանի է ինչպես առողջապահական, այնպես էլ սոցիալ-տնտեսական տեսանկյունից։
Առողջապահական ազդեցությունները
Ծխելու հետ կապված առողջական խնդիրները վաղուց ապացուցված են, և հետազոտությունները ցույց են տալիս, որ ծխելու սովորությունը հիմնականում ձևավորվում է երիտասարդ տարիքում։ Ըստ Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպության (ԱՀԿ)՝ մարդիկ, ովքեր սկսում են ծխել մինչև 21 տարեկանը, ավելի մեծ հավանականությամբ են դառնում կախված ծխախոտից։
Այս փոփոխությունը կարող է նվազեցնել երիտասարդների շրջանում ծխելու տարածվածությունը, հատկապես հաշվի առնելով, որ 18-21 տարեկան մարդիկ դեռևս սովորական հաճախորդներ են դպրոցներում, համալսարաններում և այլ կրթական հաստատություններում, որտեղ ծխախոտի տարածումը կարող է շարունակաբար նպաստել դրա սպառմանը։
Օրենսդրական համատեքստ
Այսօր Հայաստանի օրենսդրությունը սահմանում է, որ ծխախոտի վաճառքը 18 տարեկանից փոքր անձանց արգելված է, սակայն իրականում վերահսկողությունը միշտ չէ, որ արդյունավետ է։ Մեծ հարց է նաև այն, թե արդյո՞ք 21 տարեկանի շեմը բավարար չափով կկրճատի երիտասարդների մուտքը ծխախոտի շուկա։
Աշխարհի մի շարք երկրներում, օրինակ՝ ԱՄՆ-ում, նմանատիպ սահմանափակումներ արդեն իսկ ներդրված են, և որոշ ուսումնասիրություններ ցույց են տալիս, որ 21 տարեկանից ցածր անձանց համար վաճառքի արգելքը նվազեցնում է երիտասարդ ծխողների թիվը։
Հնարավոր տնտեսական հետևանքները
Հաշվի առնելով, որ ծխախոտը Հայաստանի տնտեսության զգալի մաս է կազմում՝ հարկերի տեսքով եկամուտներ ապահովելով պետբյուջեին, վաճառքի տարիքային սահմանափակումը կարող է որոշակի ազդեցություն ունենալ այդ եկամուտների վրա։ Սակայն, երկարաժամկետ հեռանկարում առողջապահական ծախսերի նվազեցումը կարող է փոխհատուցել պետական եկամուտների հնարավոր կրճատումը։
Սոցիալական ընկալում
Ծխախոտի տարիքի բարձրացումը կարող է հասարակության տարբեր շերտերում տարբեր կերպ ընկալվել։ Մասնավորապես, երիտասարդության շրջանում այն կարող է առաջացնել դժգոհություն կամ նույնիսկ խրախուսել անօրինական ձեռքբերման ուղիներ։ Մյուս կողմից, հասարակության առողջության բարելավման տեսանկյունից այն կարող է դրական ազդակ ունենալ։
***
Ծխախոտի վաճառքի տարիքի շեմը 21 դարձնելը կարող է ունենալ ինչպես առողջապահական, այնպես էլ տնտեսական և սոցիալական ազդեցություններ։ Խնդրի արդյունավետ լուծման համար անհրաժեշտ է նաև վերահսկողական մեխանիզմների կատարելագործում, որպեսզի օրենսդրական փոփոխությունը գործնականում բերի սպասվող արդյունքները։
