ՀՀ Կենտրոնական բանկի հրապարակած տվյալների համաձայն՝ 2025 թվականի հունվար ամսվա դրությամբ ՀՀ ռեզիդենտների արտարժութային ավանդների և փոխառությունների տարբեր ցուցանիշներ արձանագրել են նվազում՝ նախորդ տարվա համեմատ։ Սա վկայում է արտարժույթի նկատմամբ պահանջարկի փոփոխությունների, ինչպես նաև տեղական ֆինանսական համակարգում դրամայնացման գործընթացների ակտիվացման մասին։
D1 ցուցանիշ. արտարժութային ավանդների և փոխառությունների կշիռը փողի զանգվածում
2025 թվականի հունվարի դրությամբ, ռեզիդենտների արտարժութային ավանդների և փոխառությունների հարաբերակցությունը Փողի զանգվածին (D1) կազմել է 31.8%, ինչը 2024 թվականի համադրելի ցուցանիշի համեմատ նվազել է 8.7 տոկոսային կետով։ Սա վկայում է այն մասին, որ Հայաստանում դրամային միջոցների շրջանառությունը գերակշռում է արտարժույթի նկատմամբ, և ֆինանսական համակարգում դրամայնացման մակարդակը բարձրանում է։
D2 ցուցանիշ. արտարժութային ավանդների և փոխառությունների կշիռը ընդհանուր ավանդների և փոխառությունների մեջ
Ռեզիդենտների արտարժութային ավանդների և փոխառությունների հարաբերակցությունը ընդհանուր ավանդներին և փոխառություններին (D2) նույնպես նվազել է՝ հասնելով 36.9%-ի։ Սա 9.4 տոկոսային կետով պակաս է, քան 2024 թվականին գրանցված համադրելի ցուցանիշը։ Այս նվազումը կարող է պայմանավորված լինել այն հանգամանքով, որ բանկային համակարգում առավել մեծ ուշադրություն է դարձվում դրամային ակտիվներին։
D3 ցուցանիշ. ֆիզիկական անձանց արտարժութային ցպահանջ ավանդներ և փոխառություններ
Մեր երկրի ռեզիդենտ ֆիզիկական անձանց արտարժույթով ցպահանջ ավանդների և փոխառությունների կշիռը ֆիզիկական անձանց ընդհանուր ցպահանջ ավանդներում և փոխառություններում (D3) կազմել է 49.8%, ինչը 2023 թվականի փետրվարի համեմատ նվազել է 4.6 տոկոսային կետով։ Սա ցույց է տալիս, որ ֆիզիկական անձինք ավելի շատ նախընտրում են դրամային կարճաժամկետ միջոցառումները, ինչը կարող է պայմանավորված լինել դրամի նկատմամբ վստահության աճով կամ տոկոսադրույքների դինամիկայով։
D4 ցուցանիշ. ֆիզիկական անձանց արտարժութային ժամկետային ավանդներ և փոխառություններ
Ֆիզիկական անձանց արտարժույթով ժամկետային ավանդների և փոխառությունների կշիռը ֆիզիկական անձանց ընդհանուր ժամկետային ավանդներում և փոխառություններում (D4) կազմել է 41.9%։ Այս ցուցանիշը 10.9 տոկոսային կետով նվազել է 2024 թվականի համադրելի ժամանակահատվածի համեմատ։ Սա վկայում է այն մասին, որ բնակչությունը նախընտրում է դրամային ակտիվները և երկարաժամկետ ավանդներ ավելի շատ դրամային արտահայտմամբ։
D5 ցուցանիշ. արտարժութային վարկերի հարաբերակցությունը ընդհանուր վարկերին
2025 թվականի հունվարին ռեզիդենտներին արտարժույթով տրամադրված վարկերի հարաբերակցությունը ընդհանուր վարկերին (D5) կազմել է 30.9%, ինչը 5.9 տոկոսային կետով պակաս է նախորդ տարվա համեմատ։ Այս ցուցանիշի նվազումը վկայում է այն մասին, որ վարկային կազմակերպությունները նվազեցնում են արտարժույթով տրամադրվող վարկերի ծավալները՝ հնարավոր փոխարժեքային ռիսկերից խուսափելու նպատակով։
Տենդենցներ և հնարավոր բացատրություններ
Այս տվյալները վկայում են այն մասին, որ հայաստանյան ֆինանսական համակարգը աստիճանաբար մեծացնում է դրամի դերը՝ նվազեցնելով արտարժույթի կախվածությունը։ Հիմնական գործոնները, որոնք կարող են ազդել այս փոփոխությունների վրա, ներառում են՝
- ՀՀ դրամի նկատմամբ վստահության աճը
- Տնտեսական կայունության և դրամային միջոցների գրավչության բարձրացումը
- Կենտրոնական բանկի քաղաքականությունը, որը խթանում է դրամայնացման գործընթացները
- Արտարժութային ռիսկերից խուսափելու բանկերի և վարկային կազմակերպությունների ջանքերը
Արդյունքում, հայաստանյան բանկերը շարունակում են ներգրավել ֆինանսական միջոցներ արտերկրից, սակայն զուգահեռաբար ձգտում են այդ միջոցները տեղաբաշխել այն նույն արժույթով, որով դրանք ներգրավել են, որպեսզի նվազեցնեն փոխարժեքային տատանումների ազդեցությունը։
Այս տենդենցները կարող են շարունակվել, եթե դրամի նկատմամբ վստահությունը պահպանվի և տնտեսության ընդհանուր վիճակը նպաստի դրամային գործարքների աճին։
