Ինչու է Հորմուզի նեղուցը այդքան կարևոր
Օրմուզի նեղուցը նավթի համաշխարհային շուկայի ամենակարևոր ուղին է։ Ամեն օր մոտ 17 միլիոն բարել նավթ է դուրս բերվում այս նեղուցով՝ հիմնականում Սաուդյան Արաբիայից, Իրանից, Իրաքից, Քուվեյթից և Արաբական Միացյալ Էմիրություններից։ Դա աշխարհի ծովային նավթի տեղափոխման մոտ 20%-ն է։
Եթե Իրանը ռազմական կամ քաղաքական պատճառներով փակի նեղուցը, նույնիսկ ժամանակավորապես, ապա գլոբալ շուկան մնում է առանց այս հսկայական հոսքի։ Եվ դա սկսում է շղթայական ռեակցիա։
Տնտեսական հետևանքներ՝ համաշխարհային մասշտաբով
1. Նավթի գների պայթյուն
Անհապաղ արդյունքներից ամենաակնհայտը՝ նավթի գների կտրուկ աճն է։
-
Բարելի գինը կարող է բարձրանալ մինչև $150 կամ ավելի, ինչը միանգամից կազդի ողջ տնտեսությունների վրա։
-
Շուկայում անորոշության և պաշարների անբավարարության պայմաններում գները կթռիչքաձև աճեն՝ նույնիսկ եթե իրական մատակարարումը դանդաղի ընդամենը մի քանի օրով։
2. Էներգետիկ ճգնաժամ
Նավթից կախված են էներգիայի արտադրությունը, փոխադրումները, արդյունաբերական գործընթացները։
-
Չինաստանը, Հնդկաստանը և Արևմտյան Եվրոպան համարվում են առավել խոցելի՝ քանի որ դրանք հիմնական սպառողներից են։
-
Էլեկտրաէներգիայի սակագները, գազի գները, ջեռուցման համակարգերն ուղղակիորեն կապ ունեն նավթի միջազգային գնից։
3. Նավթաքիմիական արդյունաբերության ճնշում
Նավթից կախված են նաև պլաստմասսայի արտադրությունը, քիմիական նյութերը, դեղամիջոցների որոշ բաղադրիչներ։
-
Նավթի դեֆիցիտը կարող է հանգեցնել արտադրական շղթաների դադարի՝ հատկապես Ասիայում և Եվրոպայում։
4. Սննդի և լոգիստիկ ծախսերի աճ
-
Վառելիքի թանկացումը թանկացնում է նաև բեռնափոխադրումը, ինչը նշանակում է սննդի, հագուստի, տեխնիկայի թանկացում։
-
Ծովային փոխադրումները կարող են կանգնել կամ դանդաղել, իսկ գները՝ կրկնապատկվել։
Գեոպոլիտիկ և ռազմական հետևանքներ
Նեղուցի փակումը հավանաբար կստիպի արևմտյան ուժերին (ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա և այլն) միջամտել ռազմական կամ դիվանագիտական ճանապարհով։
-
Դա իր հերթին կբերի ավելի մեծ ռիսկերի, նոր պատժամիջոցների, ռեգիոնալ պատերազմների հնարավորության։
Իսկ Հայաստանը՞
Հայաստանը, թեև նավթ չի արտադրում, բայց նավթից կախված է մի շարք ուղղություններով.
1. Վառելիքի գներ
-
Եթե աշխարհում բենզինը թանկանում է, ապա դա անմիջապես արտացոլվում է ներմուծված վառելիքի գնի վրա։
-
Սա հանգեցնում է տրանսպորտի թանկացման՝ թե՛ մասնավոր, թե՛ հասարակական։
2. Սննդամթերքի գներ
-
Բեռնափոխադրման ծախսերի աճը կարող է թանկացնել ներմուծվող մթերքը, հատկապես ասիական կամ եվրոպական շուկաներից։
-
Հայաստանում պարբերաբար ներկրվում են բրինձ, ձեթ, պաղեցված միս՝ շատ հաճախ նավթային փոխադրումների միջոցով։
3. Գնաճ և տնտեսական ճնշում
-
Նավթի գների աճը կարող է հրել Հայաստանի գնաճը վերև, ինչը արդեն իսկ մեծագույն խնդիր է սպառողների և փոքր բիզնեսի համար։
-
Կառավարությունն ստիպված կլինի վերանայել սուբսիդավորման և հարկային քաղաքականությունը, ինչը կարող է երկարաժամկետ հետևանքներ ունենալ։
Ինչ անել բիզնեսի կամ անհատի տեսանկյունից
-
Բիզնեսների համար՝ եթե կախված եք ներմուծվող ապրանքներից կամ վառելիքից, լավ է նախօրոք մշակել դիվերսիֆիկացիոն ռազմավարություն։
-
Արտահանող բիզնեսների համար՝ արժե հետևել փոխարժեքների շարժին, քանի որ նավթի գների փոփոխությունները կարող են ազդել դրամի փոխարժեքի վրա։
-
Անհատների համար՝ հնարավոր է նոր թանկացումների շրջան, ուստի ծախսերի պլանավորումը և խնայողությունների ձևավորումը դառնում են ավելի կարևոր։
***
Իրանի կողմից Օրմուզի նեղուցի փակման սցենարը թվում է վերլուծական, բայց նրա ռիսկերն իսկական են՝ հատկապես եթե Մերձավոր Արևելքում լարվածությունը աճի։ Դա կարող է ձևափոխել գլոբալ տնտեսական հավասարակշռությունը ընդամենը օրերի ընթացքում։ Իսկ Հայաստանը՝ չլինելով անմիջական մասնակից, կարող է զգալ հետևանքները` որպես փոքր, բաց տնտեսություն՝ կախված ներմուծումից, վառելիքից և միջազգային գներից։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
