2025 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին Հայաստանի արտաքին առևտրային պատկերը զգալիորեն փոխվել է։
ՀՀ վիճակագրական կոմիտեի հրապարակած տվյալների համաձայն՝ այս տարվա առաջին չորս ամիսներին երկրի արտահանման ծավալը կազմել է ընդամենը 2.4 միլիարդ ԱՄՆ դոլար՝ նախորդ տարվա համադրելի ժամանակահատվածի համեմատ նվազելով 60.4%-ով կամ մոտ 3.7 միլիարդ դոլարով։
Ո՞ւր է գնում հայկական արտահանումը
Չնայած արտահանման ընդհանուր ցուցանիշների կտրուկ նվազմանը, Ռուսաստանը շարունակում է մնալ Հայաստանի գլխավոր արտահանման շուկան։ 2025 թվականի հունվար-ապրիլին Հայաստանից Ռուսաստան արտահանումը կազմել է 891.4 միլիոն դոլար՝ նախորդ տարվա համեմատ նվազելով մոտ 6.82%-ով։ Ռուսաստանի բաժինն է արտահանման ամբողջ ծավալի 36.83%-ը։
Երկրորդ տեղում հայտնվել է Արաբական Միացյալ Էմիրությունները, չնայած նրան, որ այս ուղղությամբ արտահանումը կտրուկ նվազել է՝ 75.23%-ով կամ մոտ 2.1 միլիարդ դոլարով՝ հասնելով 702.6 միլիոնի։ Սա հատկապես ուշագրավ է՝ հաշվի առնելով, որ 2024-ին ԱՄԷ-ն եղել է Հայաստանի արտահանման հիմնական շահառուներից։
Չինաստանը՝ նախկինում ևս խոշոր արտահանման շուկա, նույնպես զգալի անկում է գրանցել՝ մոտ 73.36%։ Արտահանման ծավալը այս ուղղությամբ կազմել է 156.8 միլիոն դոլար՝ նախորդ տարվա համեմատ մոտ 432 միլիոն դոլարով պակաս։
Ո՞ր երկրներ է աճել արտահանումը
Թեև ընդհանուր միտումը բացասական է, կան երկրներ, որտեղ արտահանման ծավալներն աճել են։ Առավել խոշոր աճ գրանցվել է Իրաքի ուղղությամբ՝ 93.67%՝ հասնելով 100.8 միլիոն դոլարի։ Նշանակալի աճ է գրանցվել նաև Գերմանիա (+69.77%), Շվեյցարիա (+40.92%) և Նիդերլանդներ (+28.5%) արտահանման ուղղություններում։
Վրաստան արտահանումը ևս փոքր աճ է գրանցել՝ 11.07%-ով, հասնելով 50.7 միլիոն դոլարի։
Տարածաշրջանային պատկերը
Եթե դիտարկենք ըստ տնտեսական միավորումների՝ Հայաստանի արտահանումը դեպի ԱՊՀ երկրներ կազմել է 979 միլիոն դոլար՝ 5.38%-ով նվազելով։ Դրա գերակշիռ մասը՝ 960.7 միլիոն դոլար, բաժին է ընկնում ԵԱՏՄ երկրներին, որոնց ուղղությամբ արտահանումը նվազել է 5.77%-ով։ Այս ցուցանիշներն ակնհայտորեն ցույց են տալիս, որ արտահանման շուկայի հիմքն այս փուլում շարունակում է մնալ ԱՊՀ և ԵԱՏՄ տարածքը։
Ինչ վերաբերում է Եվրամիության ուղղությամբ արտահանմանը, ապա այստեղ անկումը հարաբերականորեն մեղմ է՝ 1.21%։ ԵՄ երկրներ արտահանման ծավալը կազմել է 180.4 միլիոն դոլար, ինչը կազմում է ընդհանուր արտահանման մոտ 7.45%-ը։
Ինչ է վկայում այս պատկերը
2025-ի առաջին ամիսներին արտահանման ոլորտում արձանագրված կտրուկ անկումը՝ հատկապես ԱՄԷ-ի և Չինաստանի ուղղությամբ, հնարավոր է պայմանավորված լինի մի քանի գործոնով՝ այդ թվում արտաքին քաղաքական փոփոխություններով, տնտեսական սահմանափակումներով կամ վերաիմաստավորված ապրանքային հոսքերով։
Միևնույն ժամանակ որոշ ուղղություններում արտահանման աճը կարող է վկայել նոր շուկաների բացման կամ առկա հարաբերությունների խորացման մասին։ Մասնավորապես՝ Իրաքը, Գերմանիան և Շվեյցարիան դառնում են ավելի կարևոր ուղղություններ Հայաստանի արտահանողների համար։
Տվյալ իրավիճակը հստակ ազդանշան է՝ հայկական արտահանման քաղաքականության վերանայման անհրաժեշտության մասին, հատկապես հաշվի առնելով արտահանման ընդհանուր ծավալների պատմական անկումը։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
