Ֆինանսական համակարգի շարունակականությունն ու բանկային պորտֆելի աճը
2024 թվականին Հայաստանի ֆինանսական համակարգը պահպանել է ֆինանսական միջնորդության անխափանությունը՝ ապահովելով ֆինանսական ծառայությունների մատուցումը ինչպես բնակչությանը, այնպես էլ բիզնեսին։ Բանկային համակարգի վարկային և ավանդային պորտֆելները շարունակել են աճել։ Աճ են արձանագրել թե՛ տնային տնտեսություններին, թե՛ բիզնեսներին տրամադրված վարկերը՝ գրեթե բոլոր հիմնական ուղղություններում։ Սպառողական, հիպոտեկային և շինարարության ոլորտի վարկավորումը գրանցել են ամենաբարձր աճի տեմպերը։ Ավանդների աճը հիմնականում պայմանավորված է եղել ռեզիդենտներից ներգրավված ավանդների ծավալների ավելացմամբ։
Տնային տնտեսությունների վարկային բեռի զարգացումը
Տնային տնտեսությունների վարկավորման ակտիվության բարձրացման ֆոնին նրանց պարտքի բեռը աճել է։ Սակայն, վարկերի ժամկետայնության ավելացումը նպաստել է պարտքի սպասարկման բեռի կայունացմանը։ Սպառողական և հիպոտեկային վարկերն ունեցել են համադրելի ազդեցություն տնային տնտեսությունների վարկային աճի վրա։ Տնտեսության եկամուտների աճը և վարկերի երկարաժամկետացման միտումները հնարավորություն են տվել պահպանելու պարտքի համեմատաբար կայուն սպասարկում։
Սպառողական վարկերի պահանջարկը 2023-2024 թվականներին բարձր է մնացել, ինչը բացատրվում է եկամուտների աճով, նախկինում արձանագրված ավելի չափավոր աճի ուղղման գործընթացով, ինչպես նաև անշարժ գույքի շուկայի ակտիվությամբ՝ պայմանավորված նոր բնակարանների կահավորման անհրաժեշտությամբ։
Հիփոթեքային վարկավորման աճը և եկամտահարկի վերադարձի ազդեցությունը
2024 թվականի վերջին հատկապես ակտիվացել է հիփոթեքային վարկավորումը։ Սա պայմանավորված է բնակարանային գույքի ձեռքբերման որոշումների արագացմամբ՝ կապված Երևանում եկամտահարկի վերադարձի մեխանիզմի դադարեցման հետ։ ԿԲ-ն նշել է անշարժ գույքի շուկայում գների աճի դանդաղման միտումները և շուկայի հնարավոր հագեցվածությունը, ինչը կարող է հանգեցնել շինարարության ոլորտում առաջարկի ավելցուկի ռիսկերի։
Շինարարության ոլորտին տրամադրված վարկերի բարձր աճը նույնպես դիտարկվում է որպես վարկային ռիսկերի հնարավոր կուտակման գործոն՝ կապված նախագծերի ֆինանսավորման աղբյուրների փոփոխությունների և պարտքային բեռի ավելացման հետ։
Արտաքին ռիսկեր և տնտեսական աճի հնարավոր ազդեցությունները
ԿԲ-ն արձանագրում է, որ աշխարհաքաղաքական անորոշությունները և առևտրատնտեսական լարվածությունները շարունակում են սպառնալիք հանդիսանալ ինչպես համաշխարհային տնտեսական աճի, այնպես էլ ֆինանսական կայունության համար։ Խիստ դրամավարկային քաղաքականության ազդեցությամբ համաշխարհային գնաճը դանդաղել է։ Սակայն ակնկալվում են համաշխարհային տնտեսական աճի ավելի ցածր տեմպեր՝ գնաճի պահպանման ռիսկերի համեմատությամբ։ Այս զարգացումները կարող են բացասաբար անդրադառնալ նաև Հայաստանի մակրոֆինանսական միջավայրի վրա՝ բարձրացնելով տնտեսական աճի նվազման, մասնավոր հատվածի պարտքային բեռի ավելացման և վարկային կորուստների ռիսկերը։
Բանկային համակարգի շահութաբերությունն ու ռիսկերի կլանման կարողությունը
Բանկային համակարգը 2024 թվականին պահպանել է կապիտալացման և իրացվելիության բարձր մակարդակ։ Տարվա արդյունքներով գրանցվել է բարձր շահութաբերություն, ինչը պայմանավորված է զուտ տոկոսային եկամուտների աճով և վարկային կորուստների ցածր մակարդակով։ Տոկոսային եկամուտների աճին նպաստել են սպառողական վարկերի բարձրացումը, վարկային պորտֆելի դրամայնացումը, ռեզիդենտների ավանդներում ցպահանջ միջոցների մասնաբաժնի աճը և համեմատաբար բարձր տոկոսադրույքների միջավայրը։
Վարկային պորտֆելի որակը բարելավվել է՝ տնտեսական աճի և վարկային շուկայի ակտիվության ընդլայնման պայմաններում։ Սակայն, որոշ ոլորտներում առկա են ռիսկերի կուտակման հնարավորություններ։
Մակրոսթրես թեստերի արդյունքներով՝ բանկային համակարգը ցուցաբերել է բարձր կարողություն ռիսկերի կլանման համար։ Տարբեր սցենարներում, այդ թվում՝ սթրեսային, համակարգի կապիտալի համարժեքությունը պահպանվում է բավարար մակարդակի վրա՝ ապահովելով տնտեսության վարկավորման շարունակականությունը։ Միաժամանակ, անորոշությունների բարձր մակարդակի պայմաններում պահպանվում են վատատեսական սցենարների հնարավորությունները։
Կապիտալի հակացիկլիկ բուֆերի դրույքաչափի փոփոխությունը
ԿԲ խորհուրդը 2024 թվականին բարձրացրել է կապիտալի հակացիկլիկ բուֆերի (ԿՀԲ) դրույքաչափը 0.25 տոկոսային կետով, և 2025 թվականի մայիսի 1-ից այն կազմում է 1.75%։ Այս քայլը նպատակաուղղված է վարկավորման առաջանցիկ աճից բխող հնարավոր ռիսկերի նվազեցմանը։ Որոշման հիմքում դրվել են ֆինանսական ցիկլի ինդեքսի աճը, վարկեր/ՀՆԱ ցուցանիշի կրճատված բացասական ճեղքվածքը, բանկերի ռիսկերի գնահատականները և սթրես թեստավորման արդյունքները։
*հոդվածը պատրաստելիս օգտագործվել է նաեւ ԱԲ
